Zeesbooty, tradycyjne łodzie żaglowe naszych sąsiadów.

W Polsce Zeesbooty znane są szczecińskim żeglarzom. Ich kolebka jest tuż za naszą zachodnią granicą, nic więc dziwnego, że niektórzy szczecinianie próbują swoich sił nawet w regatach tych łodzi. O tym, czym są Zeesbooty i jaka jest, w dużym skrócie, ich historia, pisze Timm Stütz, pochodzący z Niemiec, a od 1980 roku mieszkający w okolicach Szczecina fotografik, żeglarz i autor książek.

Tekst: Timm Stütz
Zdjęcia: Archiwum autora

Zeesbooty zawdzięczają swoją nazwę dużej sieci rybackiej, noszącej nazwę Zeese, czyli ceza. Po raz pierwszy słowo „seyze” pojawiło się w roku 1315 w świadectwach pisanych w Buggenhagen koło Lassan na Pomorzu Przednim. Nazwa tego sprzętu do połowy ryb pochodzi z języków słowiańskich i początkowo oznaczała zarówno jaz, jak i włokową sieć rybacką. Na zalewie, w zatoce i na wybrzeżu zewnętrznym południowego Bałtyku nazywano w ten sposób worek w różnych typach sieci ciągnionych.

            Później pojawiły się takie nazwy jednostek tego typu, jak Zesekahn (1449 w kronice Stralsundu), Zeszekan (1524 w dokumencie wydanym przez księcia Bogusława X, dotyczącym uregulowania kwestii połowów z użyciem cez oraz w potwierdzeniu przywilejów udzielonych miastu Ückermünde), Zesekan (1541 w Regulaminie połowów na Zalewie Szczecińskim), nathe Czesekane (1601 w statucie rybaków Vischer-Rulle w Stralsundzie) i w końcu Zeesboot (1858 – pierwszy dowód w postaci dokumentu w Stralsundzie). Dzisiejsza nazwa w literackim języku niemieckim brzmi i zapisywana jest także jako Zeesenboot.

            Zeesbooty to żaglowe łodzie rybackie, które w porównaniu z innymi typami łodzi rybackich naszego regionu wykazują niezwykłą cechę: dryfują z siecią poprzecznie do kierunku wiatru! Dzięki temu są unikatami wśród łodzi rybackich. Niewiele jest miejsc na świecie, gdzie znany jest taki sposób połowu. Droga przemian od starszego typu jednostek, zwanych Zesekahnami, do Zeesbootów rozpoczęła się w XIX wieku. Wcześniej dwumasztowe Zesekahny z ożaglowaniem lugrowym, pływające po Zalewie Szczecińskim, mające 22 metry długości i 7 metrów szerokości, były największymi łodziami rybackimi na południowym wybrzeżu Bałtyku. Regulamin połowów na Zalewie Szczecińskim z 1541 roku podaje, że w tym okresie ich liczba wynosiła 91. Główna ostoja rybołówstwa prowadzonego przy użyciu cez znajdowała się wówczas w okolicach Anklam na zachodnim krańcu zalewu. W roku 1900 pływały 33 takie jednostki, aż w roku 1908 ostatecznie zakazano połowu cezami na Zalewie Szczecińskim.

            Przełomowych zmian konstrukcyjnych dokonano w barkach rybackich w pierwszej połowie XIX stulecia. Ich skutkiem było zracjonalizowanie starych Zesekahnów w taki sposób, o jakim dzisiejsi projektanci statków mogą tylko pomarzyć. Przy zachowaniu tej samej metody połowu jednomasztowe łodzie zostały skrócone o jedną czwartą, a załogę zredukowano o jedną trzecią, do liczby dwóch osób! Poza tym zyskały one lepszą zwrotność na łowisku i w porcie oraz lepsze możliwości budowy i remontów. Teraz mniejsze łodzie mogli budować i naprawiać prawie wszędzie nawet sami rybacy. Zaskakujące rozwiązanie polegało na tym, że bukszpryt i wystrzał zostały przedłużone przez dodatkowe wysięgniki o długości sięgającej do sześciu metrów. Tak oto narodził się Zeesboot, mający długość od 9 do 12 metrów, wyposażony w grot, fok, kliwer, bezan i czworokątny topsel!

            We wrześniu 1965 roku odbyły się pierwsze regaty na Bodstedter Bodden, w których udział wzięły wyłącznie Zeesbooty, miało to inne przyczyny, gdyż dni połowów cezami były już policzone. Wioska rybacka Bodstedt położona przy jednej z zatok półwyspu Darß stała się ośrodkiem tej nowej tradycji. Inicjatorem był wówczas 28-letni mieszkaniec Bodstedt Ekkehard Rammin. Był to też moment narodzin wszystkich późniejszych regat Zeesbootów w Meklemburgii-Pomorzu Przednim. Na regaty Zeesbootów zapraszają dzisiaj porty: Bodstedt, Wustrow, Dierhagen, Althagen, Barth i Zingst. Także w Danii na wyspie Fejø, w Kalvehave i Marstal, odbywają się regaty tych łodzi. Od kilku lat polscy żeglarze, członkowie Szczecińskiego Klubu Rotary, wchodzą w skład załogi regatowej na Zeesboocie Krischan FZ 37 pod przewodnictwem Achima Tamma w portach: Bodstedt i Wustrow.

Od 2018 roku Zeesbooty znajdują się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

            W 2017 roku Eckehardt Rammin, pomysłodawca regat otrzymał nagrodę w kategorii Popularyzator Żeglarstwa, a w kategorii Wydarzenie Żeglarskie otrzymały w 2018 roku nagrodę Regaty Zeesbootów. Obie nagrody przyznawane są przez Prezydenta miasta Szczecina.