Zasady regat olimpijskich: format, punktacja, klasy

Rywalizacja żeglarska na Igrzyskach Olimpijskich Tokio 2020 obejmuje 10 konkurencji medalowych w sześciu klasach. Każdy narodowy Komitet Olimpijski mógł zgłosić do regat maksymalnie jeden zespół w każdej klasie.

PRZECZYTAJ TAKŻE Igrzyska w pandemii [program, starty Polaków]

Tekst Waldemar Heflich
zdjęcia World Sailing

Wyścigi odbywają się na trasie z bojami wytyczonymi przez komisję regatową. Wyścig może trwać od dwóch do czterech okrążeń. Liczba okrążeń w każdym wyścigu jest ustalana przez komisję regatową bezpośrednio przed rozpoczęciem wyścigu i zależy od warunków wiatrowych oraz długości trasy. Komisja regatowa może zmienić rozmiar trasy i liczbę okrążeń, aby mieć wyścig o określonej długości.

Klasy Laser, Laser Radial, Finn, 470 mają w planie po 10 wyścigów plus wyścig medalowy. RS:X, skiff 49er, skiff 49er FX i Nacra 17 foil natomiast po 12 wyścigów plus wyścig medalowy (podwójnie punktowany).

Zakłada się, że wszystkie klasy wystartują w dwóch wyścigach każdego dnia zaplanowanych zawodów, z wyjątkiem flot RS:X, 49er, 49erFX i Nacra 17, dla których planuje się rozegranie trzech wyścigów każdego dnia. Ze względu na warunki pogodowe można rozegrać do jednego dodatkowego wyścigu dziennie, przy czym żadne zawody nie będą wyprzedzać harmonogramu o więcej niż jeden wyścig. Jeśli wyścig może nie zostać rozpoczęty z powodu panujących warunków pogodowych (niedostateczny lub niestabilny wiatr lub zbyt silny wiatr), wyścig zostaje przełożony na późniejszy dzień.

Wyścig medalowy dla każdej konkurencji zostanie zaplanowany w dniu wyznaczonym na ceremonię wręczenia medali. Możliwe, że z powodu niedopuszczalnych warunków wiatrowych nie wszystkie zaplanowane wyścigi zostaną zakończone do końca zawodów. W takich przypadkach, aby przyznać medale, należy rozegrać co najmniej jeden wyścig. Jeśli wyścig medalowy nie zostanie ukończony, medale zostaną przyznane na podstawie punktacji w serii dla wszystkich poprzednich wyścigów.

Wyścig medalowy: każdy remis po wyścigu medalowym zostanie rozstrzygnięty na korzyść jachtu, który ukończył wyżej medal race. Jeśli wyścig medalowy nie zostanie ukończony, medale zostaną przyznane na podstawie łącznej punktacji serii. Jeżeli dwóch lub więcej zawodników ma remis, stosuje się dwustopniową procedurę dogrywki. Remisy są rozstrzygane na korzyść zawodnika, który zanotował najwięcej pierwszych miejsc, potem drugich itd. lub zajął wyższe miejsce w ostatnim wyścigu imprezy.

Zobacz także przepisy regatowe żeglarstwa: https://www.sailing.org/documents/racingrules/index.php

Więcej informacji o regatach olimpijskich w Tokio na: https://tokyo2020.sailing.org/

Klasy olimpijskie regat w Tokio

W regatach olimpijskich Igrzysk Tokio 2020 bierze udział sześć klas, z których w czterech (Laser, RS: X, 470 i 49er) rywalizują kobiety i mężczyźni. Od Helsinek 1952, Finn jest najstarszą klasą w programie olimpijskim i jest przeznaczony tylko dla mężczyzn. Dwie klasy po raz drugi pojawią się w programie olimpijskim. 49er FX Skiff dla kobiet i Nacra 17 – katamaran i załoga mieszana – zadebiutowały w Rio 2016. W Tokio 2020 Nacra 17 ewoluowała, aby stać się całkowicie latającym nad wodą jachtem.

• RS: X – Windsurfer (mężczyźni / kobiety)
• Laser – łódka jednoosobowa (mężczyźni)
• Laser Radial – łódka jednoosobowa (kobiety)
• Finn – One Person Dinghy (Heavyweight) (mężczyźni)
• 470 – dwuosobowe łódki (mężczyźni / kobiety)
• 49er – Skiff (mężczyźni)
• 49er FX – Skiff (kobiety)
• Nacra 17 foil – (załoga mieszana), jacht wielokadłubowy

Finn

Dane techniczne
długość całkowita 4,50 m
szerokość całkowita 1,51 m
zanurzenie 0,80 m
powierzchnia ożaglowania (grot) 10 m2
typ ożaglowania ket
masa kadłuba 105 kg
załoga 1 os.
konstruktor Rickard Sarby

To klasa regatowa znana z sukcesów naszych zawodników, a przede wszystkim Mateusza Kusznierewicza – złotego medalisty olimpijskiego z 1996 roku. Ta mająca ugruntowaną pozycję w świecie żeglarstwa regatowego łódka, jakkolwiek nie najnowocześniejsza (1949 r. prototyp projektu Szweda Richarda Sarby) wystąpi w regatach olimpijskich po raz ostatni, a zadebiutowała w Helsinkach w 1952 roku. Finn nie jest łatwy w prowadzeniu, żegluje niezbyt szybko i niechętnie zabiera się w ślizg, a co najważniejsze wymaga zawodników odpowiednich gabarytów i masy (najlepiej około 190 cm wzrostu i minimum 90 –100 kg wagi).

Nie od razu przepisy klasowe jednakowo interpretowano w każdym kraju. Uściślono je dopiero w 1956 r. na specjalnej konferencji przed oficjalnymi mistrzostwami świata zwanymi też Gold Cup od pucharu przechodniego wykonanego z prawdziwego złota. Puchar ma również tragiczny fragment swej historii. Joerg Bruder – trzykrotny jego zdobywca Pucharu zginął wraz z nim w katastrofie samolotowej podczas podróży na regaty Gold Cup w Breście.

Długa jest lista zwycięzców igrzysk i zdobywców Gold Cup. Są w sród nich najwybitniejsi żeglarze w historii z Paulem Elvstroemem i Benem Ainslie na czele.

49er

Dane techniczne
długość 4,99 m
szerokość 2,9 m
masa kadłuba 70 kg
pow. żagli 21, 2 m2
spinaker asymetryczny 38 m2

49-tka w odróżnieniu od wszystkich dotychczasowych klas olimpijskich żegluje w ślizgu na każdym kursie w tym również w bajdewindzie. Jego rodowodu należy szukać wśród skifów, na których Australijczycy w Sydney ścigali się już przed 150 laty. Przełom w ich budowie nastąpił jednak w 1975 r. kiedy znany konstruktor Ben Lexen zbudował „Taipana” – 18-stopowy skif z trapezami – pierwszy jacht żeglujący w ślizgu w bajdewindzie już przy szybkości wiatru 9 węzłów. Skiffy wzbogacały się stopniowo o nowe zdobycze technologii i patenty takie jak np. szerokie wysięgniki (skrzydła) do balastowania, kompozytowe kadłuby i maszty ze wstępną strzałką ugięcia, coraz większą powierzchnię żagli. To wszystko komplikuje ich budowę, obsługę oraz koszty.

Skify jednak mają ogromna zaletę: regaty są niezwykle widowiskowe, łódki żeglują z ogromnymi jak na jednokadłubowiec prędkościami, często się przy tym wywracając. ISAF zdecydował się wprowadzić dwuosobowy skif do programu igrzysk w Sydney 2000 ze względu na medialność tego rodzaju jachtu. Zorganizowano specjalny konkurs, w którym uczestniczyło kilkanaście jachtów, testowanych przez najlepszych żeglarzy. Wygrał właśnie dwuosobowy superlekki skif 49er zaprojektowany przez doświadczonego w konstrukcji tego rodzaju jachtów Australijczyka Juliana Bethwaite’a.

Jak każdy Skif 49er ma wysięgniki, ale stałe, wykonane jak cały jacht z laminatu epoksydowo-szklano-węglowego. Ich długość jednak można regulować dostosowując do masy załogi (załogant balastuje dodatkowo na trapezie). To specjalny system wyrównujący szanse załóg o różnej masie. Olbrzymia powierzchnia żagli stawiana jest na maszcie, którego topowa część wykonano z kompozytu węglowego po to by łatwiej kontrolować profil żagla. Charakterystyczny wysoko zamocowany bom ułatwia przejście załogi z burty na burtę podczas zwrotu.

470

Dane techniczne
długość całkowita 4,70 m
długość w linii wodnej 4,40 m
szerokość całkowita 1,68 m
zanurzenie 0,15/1,25 m
powierzchnia ożaglowania (grot/fok/spinaker) 9,12/3,58/13,00 m2
typ ożaglowania slup
masa 120 kg
załoga 2 os.
konstruktor André Cornu

To jedna ze starszych klas olimpijskich. Jej twórca – francuski konstruktor Andre Cornu zaprojektował ją już w 1963 r., w początkach wprowadzania laminatu poliestrowo-szklanego do budownictwa jachtowego, jako dwuosobową niezbyt skomplikowaną klasę jachtów dla żeglarzy w różnym wieku o zacięciu sportowym. Już w 1969 r. uzyskała status klasy międzynarodowej, zaś w 1976 stała się klasą olimpijską. Ranga tej klasy wzrosła jeszcze bardziej, od czasu gdy w 1988 r., po raz pierwszy na igrzyskach zaczęły się ścigać na niej kobiety. Wybrano dla kobiet właśnie 470-tkę ze względu na optymalną masę 2-osobowej załogi dla tej łódki (110 do 145 kg).

Flotylla jachtów tej klasy na całym świecie prezentuje się imponująco: w 70 związkach narodowych 470 zarejestrowano do tej pory kilkadziesiąt tysięcy 470-tek, wyprodukowanych na licencji w 20 krajach. Tak wielka popularność, to zasługa przede wszystkim walorów nautycznych jachtu, jego niezbyt wygórowanej ceny i przede wszystkim, wielu imprez w każdym zakątku świata. To także zasługa bardzo ścisłych przepisów klasowych nie dopuszczających stosowania egzotycznych materiałów i dodatkowego osprzętu. Hamuje to wzrost kosztów, automatycznie wpływając na stabilność cen i popularność klasy.

Laser

Dane techniczne Laser Standard (mężczyźni)
długość całkowita 4,20 m
szerokość całkowita 1,39 m
maks. zanurzenie 0,70 m
powierzchnia ożaglowania (grot) 7,06 m2
typ ożaglowania ket
masa kadłuba 60 kg
załoga 1 os.
konstruktor Bruce Kirby

Dane techniczne Laser Radial (kobiety)
długość całkowita 4,20 m
szerokość całkowita 1,39 m
maks. zanurzenie 0,70 m
powierzchnia ożaglowania (grot) 5,76 m2
typ ożaglowania ket
masa kadłuba 60 kg
załoga 1 os.
konstruktor Bruce Kirby

Długotrwałe naciski na utworzenie jednoosobowej klasy dostępnej dla żeglarzy spoza Europy i Ameryk doprowadziły w końcu do listopadzie 1992 r. do zatwierdzenia jachtu typu Laser jako klasy olimpijskiej na Igrzyskach w 1996 r. w Atlancie. Chodziło oczywiście o koszt jak i zarazem masę żeglarza. Finn, jedyna dotąd jednoosobowa klasa olimpijska wymagała zawodnika o odpowiedniej masie ciała. Azjaci przeciętnie znacznie lżejsi i niżsi od Europejczyków czy Amerykanów, nie mieli w niej wielkich szans.

Nominacja Lasera zaprojektowanego w 1970 r. przez Amerykanina Bruce’a Kirby odbyła się kosztem wykluczenia z programu olimpijskiego jachtu Latający Holender (Flying Dutchman) – pięknej, szybkiej, ale zarazem niezwykle skomplikowanej i kosztownej łódki. W odróżnieniu od FD, Laser ożaglowany jako ket (tylko grot), cechuje się wręcz ascetyczną prostotą. Żeglarz dysponuje minimalną ilością regulacji: tylko cunningham i lik dolny grota. Zgodnie z założeniami jacht najszybciej żegluje z zawodnikiem niezbyt ciężkim, ważącym około 60 – 70 kg.

RS:X

Dane techniczne
długość: 285,6 cm
szerokość: 93,3 cm
grubość: 13.8 cm
pojemność: 227 l
statecznik: 66 cm (60 cm dla kobiet)
miecz: 77 cm
waga kadłuba: 17,2 kg (z mieczem)

Na igrzyskach zawodnicy i zawodniczki będą się ścigać na monotypowych deskach klasy Neil Pryde RS:X. Słowo „monotypowy” oznacza, że cały sprzęt używany przez zawodników jest identyczny. Klasa ta została wprowadzona jako windsurfingowa klasa olimpijska w 2004 roku w wyniku konkursu na nową windsurfingową klasę olimpijską. Jest to tak zwana deska hybrydowa. Ma cechy nowoczesnych desek ślizgowych i tradycyjnych desek regatowych (chowany miecz i możliwość przesuwania stopy masztu podczas żeglugi).

Mężczyźni i kobiety używają identycznych kadłubów, ale żagli o różnej powierzchni. Dla mężczyzn jest to 9,5 m2, a dla kobiet 8,5 m2. Żagle mają po 2 kambery i 7 listew. Maszt i bom są wykonane z carbonu. Podczas regat można używać tylko jednego kompletu sprzętu. Wymiana jest możliwa jedynie w razie uszkodzenia, po uzyskaniu zgody sędziów, a wymieniony element musi być identyczny jak uszkodzony. Oczywiście, chodzi o wymianę między wyścigami, gdyż podczas samego wyścigu jakikolwiek kontakt z osobami, które nie biorą w nim udziału, jest karany dyskwalifikacją. Deska i pędnik są tak skonstruowane i wyposażone, żeby móc ich używać w jak największym zakresie warunków. W praktyce możliwe jest skuteczne pływanie wszystkimi kursami w zakresie prędkości wiatru od 3 do ponad 30 węzłów (1-7ºB).

Windsurfingowe klasy olimpijskie (w nawiasie powierzchnia żagla w m2):
1984 – Windglider (6,4)
1988 – Lechner (6,4)
1992 – Lechner (zmodyfikowany z nowym pędnikiem – 7,5)
1996 – Mistral One Design (7,4)
2000 – Mistral One Design (7,4)
2004 – Mistral One Design (7,4)
2008 – RS:X (9,5 / 8,5)
2012 – RS:X (9,5 / 8,5) 2016 – RS:X (9,5 / 8,5) 2020 – RS:X (9,5 / 8,5)