Patent żeglarski: wymagania, uprawienia, wymiana – wszystko, co musisz wiedzieć o patentach PZŻ

Kiedy potrzebny jest patent żeglarski? Jak daje uprawnienia i jakie są wymagania? Jak wymienić stary patent? Na wszystkie pytania odpowiadamy w pierwszej części cyklu artykułów o patentach żeglarskich. W kolejnych tekstach informacje m.in. o uprawnieniach brytyjskich, chorwackich i niemieckich.

Tekst i zdjęcia Mariusz Główka

W naszym kraju każdy może uprawiać żeglarstwo i prowadzić jacht żaglowy, o ile ma odpowiednią wiedzę i umiejętności z zakresu żeglarstwa. To wymóg zapisany w art. 37a ust 1 p. 1 Ustawy o żegludze śródlądowej z 21.12.2000 ( z późniejszymi zmianami). Z kolei w ust. 3 niniejszego artykułu wprowadzono dodatkowy wymóg posiadania dokumentu kwalifikacyjnego wydanego przez właściwy polski związek sportowy, o ile długość kadłuba prowadzonego jachtu żaglowego przekracza 7,5 m. To dwa podstawowe warunki, jakie musi spełnić kandydat na żeglarza.

Z kolei rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z 16.04.2013 w sprawie uprawiania turystyki wodnej precyzuje stawiane wymagania i tryb uzyskiwania dokumentów kwalifikacyjnych, jakie powinny posiadać osoby uprawiające żeglarstwo. Owe dokumenty kwalifikacyjne, jak to określono w ustawie (potocznie nazywane patentami) otrzymuje się po spełnieniu określonych w rozporządzeniu warunków.

Patent żeglarski: na jaki stopień?

Zgodnie z owym rozporządzeniem MSiT w naszym systemie prawnym funkcjonują trzy patenty żeglarskie.

Żeglarz jachtowy

Uprawnia do prowadzenia jachtów żaglowych po wodach śródlądowych. Ponadto uprawnia do prowadzenia jachtów żaglowych o długości kadłuba do 12 m po morskich wodach wewnętrznych oraz pozostałych wodach morskich w strefie 2 Mm od brzegu, w porze dziennej.

Aby otrzymać patent żeglarza jachtowego należy mieć ukończone 14 lat oraz zdać egzamin z wymaganej wiedzy i umiejętności.

Jachtowy sternik morski

Uprawnia do prowadzenia jachtów żaglowych po wodach śródlądowych. Ponadto uprawnia do prowadzenia jachtów żaglowych o długości kadłuba do 18 m po wodach morskich.

Aby otrzymać patent jachtowego sternika morskiego należy mieć ukończone 18 lat i odbyć co najmniej 2 rejsy morskie w łącznym czasie co najmniej 200 godzin. Ponadto należy zdać egzamin z wymaganej wiedzy i umiejętności.

Kapitan jachtowy

Uprawnia do prowadzenia jachtów żaglowych po wodach śródlądowych i morskich.

Aby otrzymać patent kapitana jachtowego należy posiadać patent jachtowego sternika morskiego. Ponadto po uzyskaniu patentu jachtowego sternika morskiego należy odbyć co najmniej sześć rejsów po wodach morskich w łącznym czasie co najmniej 1200 godzin żeglugi, w tym co najmniej 400 godzin samodzielnego prowadzenia jachtu o długości kadłuba powyżej 7,5 m, oraz odbyć co najmniej jeden rejs powyżej 100 godzin żeglugi na jachcie o długości kadłuba powyżej 20 m oraz jeden rejs powyżej 100 godzin żeglugi po wodach pływowych z zawinięciem do co najmniej dwóch portów pływowych.

Zgodnie z przytoczonymi wyżej wymaganiami, warunkiem koniecznym, jaki należy spełnić zanim zaczniemy samodzielnie prowadzić jacht żaglowy, jest nabycie odpowiedniej wiedzy i umiejętności, a uzyskany patent jest tylko dokumentem potwierdzającym spełnienie owych wymagań. Można to zrobić na kilka sposobów. W sposób naturalny taką wiedzę i umiejętności przekazują żeglujący rodzice czy dziadkowie, zabierając na swe rejsy dzieci czy wnuki. To jest najcenniejsza wiedza, bo zdobywana latami, poparta dużym doświadczeniem i znakomitym obyciem z warunkami na wodzie i na jachcie.

Zaczynasz od zera? Jak zrobić patent żeglarski?

Ale nie wszyscy mają szczęście być kolejnym żeglarskim pokoleniem w rodzinie i wtedy muszą startować od zera. Dla takich osób wiele szkół żeglarskich organizuje kursy o różnym poziomie zaawansowania i różnym czasie trwania. Zwróćmy uwagę na to, że w wymaganiach jakie są stawiane kandydatowi na dany patent, nie ma obowiązku przejścia formalnego szkolenia, jak to było przed wejściem w życie w 2013 roku aktualnie obowiązującego rozporządzenia. Tym niemniej gorąco namawiam, aby ci, których kontakt z żeglarstwem był żaden albo prawie żaden, skorzystali z oferty jednej z takich szkół. Systemy szkolenia bywają różne. Począwszy od weekendowych kursów, na których wiedza jest przekazywana przez kilka tygodni podczas sobót i niedziel, poprzez kursy dwutygodniowe stacjonarne a także podczas kilkutygodniowych rejsów.

Zwróćmy uwagę na to, że od kandydata na patent jachtowego sternika morskiego nie wymaga się wcześniejszego posiadania patentu żeglarza jachtowego. To oznacza, że osoba z bardzo niewielkim doświadczeniem żeglarskim (wymaga się tylko 200 godzin stażu) uzyskuje dość poważne możliwości: samodzielne prowadzenie jachtu do 18 na każdym akwenie. To oczywiście nie oznacza, że z pewnością sobie nie poradzi, jednakże moim zdaniem o umiejętnościach w dużej mierze decyduje ilość mil czy godzin spędzonych na wodzie pod żaglami. Dlatego pomimo posiadania tak poważnego patentu jakim jest jachtowy sternik morski, zalecałbym nabieranie doświadczenia w samodzielnym prowadzeniu jachtu najpierw na śródlądziu. Ale to tylko zalecenie.

Patenty żeglarskie, zgodnie z ustawą wydaje Polski Związek Żeglarski. Jednakże ta sama ustawa o Żegludze Śródlądowej zniosła monopol PZŻ na egzaminowanie kandydatów na żeglarzy. Od lat mogą egzaminować (i egzaminują) t.zw. podmioty upoważnione, czyli ci, którzy zostali akredytowani przez Ministerstwo Sportu i Turystyki. Często są to szkoły żeglarskie. Tym samym możemy mieć dwa w jednym.

Patent żeglarski: wymiana

Rozporządzenie MSiT z 16.04.2013 nieco zmieniło drabinkę patentową. Zniknął z niej patent sternika jachtowego. Autorzy rozporządzenia nie zapomnieli o tym stopniu i dali możliwość posiadaczom tego patentu wymiany dotychczasowego dokumentu na patent jachtowego sternika morskiego. Również posiadacze patentów, których już nie było w drabince w dn. 16.04.2013 też uzyskali taką możliwość. Tę kwestię reguluje § 25 ust. 1:

Dotychczas wydane patenty zachowują ważność w zakresie potwierdzanych nimi uprawnień i mogą zostać wymienione, na wniosek posiadacza, na patenty wydawane na podstawie niniejszego rozporządzenia, z uwzględnieniem następujących kryteriów:

1) wydane na podstawie zarządzenia Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki z dnia 25 sierpnia 1969 r. w sprawie sportowych stopni żeglarskich i motorowodnych (M.P. Nr 42, poz. 338 oraz z 1974 r. Nr 31, poz. 189):

a) żeglarza jachtowego – na żeglarza jachtowego,
b) sternika jachtowego – na jachtowego sternika morskiego,
c) jachtowego sternika morskiego – na jachtowego sternika morskiego,
d) jachtowego kapitana żeglugi bałtyckiej – na kapitana jachtowego,
e) jachtowego kapitana żeglugi wielkiej – na kapitana jachtowego;

2) wydane na podstawie zarządzenia Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu z dnia 8 stycznia 1981 r. w sprawie stopni żeglarskich i motorowodnych (M.P. Nr 2, poz. 7):

a) żeglarza jachtowego – na żeglarza jachtowego,
b) sternika jachtowego – na jachtowego sternika morskiego,
c) jachtowego sternika morskiego – na jachtowego sternika morskiego,
d) jachtowego kapitana żeglugi bałtyckiej – na kapitana jachtowego,
e) jachtowego kapitana żeglugi wielkiej – na kapitana jachtowego,
f) sternika motorowodnego – na sternika motorowodnego,
g) starszego sternika motorowodnego – na motorowodnego sternika morskiego,
h) morskiego sternika motorowodnego – na motorowodnego sternika morskiego,
i) motorzysty motorowodnego – na mechanika motorowodnego,
j) mechanika motorowodnego – na mechanika motorowodnego;

3) wydane na podstawie zarządzenia Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu z dnia 31 lipca 1985 r. w sprawie stopni żeglarskich i motorowodnych (M.P. Nr 29, poz. 201 oraz z 1989 r. Nr 15, poz. 113):

a) żeglarza jachtowego – na żeglarza jachtowego,
b) sternika jachtowego – na jachtowego sternika morskiego,
c) jachtowego sternika morskiego – na jachtowego sternika morskiego,
d) jachtowego kapitana żeglugi bałtyckiej – na kapitana jachtowego,
e) jachtowego kapitana żeglugi wielkiej – na kapitana jachtowego,
f) sternika motorowodnego – na sternika motorowodnego,
g) starszego sternika motorowodnego – na motorowodnego sternika morskiego,
h) morskiego sternika motorowodnego – na motorowodnego sternika morskiego,
i) kapitana motorowodnego żeglugi bałtyckiej – na kapitana motorowodnego,
j) kapitana motorowodnego żeglugi wielkiej – na kapitana motorowodnego,
k) motorzysty motorowodnego – na mechanika motorowodnego,
l) mechanika motorowodnego – na mechanika motorowodnego;

4) wydane na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 września 1997 r. w sprawie uprawiania żeglarstwa (Dz. U. Nr 112, poz. 729):

a) żeglarza jachtowego – na żeglarza jachtowego,
b) sternika jachtowego – na jachtowego sternika morskiego,
c) jachtowego sternika morskiego – na jachtowego sternika morskiego,
d) kapitana jachtowego – na kapitana jachtowego,
e) sternika motorowodnego – na sternika motorowodnego,
f) starszego sternika motorowodnego – na motorowodnego sternika morskiego,
g) morskiego sternika motorowodnego – na motorowodnego sternika morskiego,
h) kapitana motorowodnego – na kapitana motorowodnego,
i) motorzysty motorowodnego – na mechanika motorowodnego,
j) mechanika motorowodnego – na mechanika motorowodnego;

5) wydane na podstawie rozporządzenia Ministra Sportu z dnia 9 czerwca 2006 r. w sprawie uprawiania żeglarstwa:

a) żeglarza jachtowego – na żeglarza jachtowego,
b) sternika jachtowego – na jachtowego sternika morskiego,
c) jachtowego sternika morskiego – na jachtowego sternika morskiego,
d) kapitana jachtowego – na kapitana jachtowego,
e) sternika motorowodnego – na sternika motorowodnego,
f) starszego sternika motorowodnego – na motorowodnego sternika morskiego,
g) morskiego sternika motorowodnego – na motorowodnego sternika morskiego,
h) kapitana motorowodnego – na kapitana motorowodnego,
i) motorzysty motorowodnego – na mechanika motorowodnego,
j) mechanika motorowodnego – na mechanika motorowodnego.

W kolejnych odcinkach cyklu “patent żeglarski” o uprawnieniach brytyjskich, chorwackich, niemieckich oraz o certyfikatach ISSA.